Concept คืออะไร และ มันจะช่วยเราในการออกแบบสถาปัตยกรรมได้ยังไง

ในบทความนี้มองว่า Concept หรือแนวความคิดในการออกแบบสถาปัตยกรรมเป็นเครื่องมือที่จะช่วยนักออกแบบให้คิดงานสถาปัตยกรรมของเขาออกมาได้ โดยเป็นตัวเชื่อมระหว่างผู้ออกแบบ (สถาปนิก / นักเรียนสถาปัตยกรรม) และ งานออกแบบของเขา

Concept มีลักษณะเหมือนเป็นเครื่องมือ ถ้าคิดง่ายๆ อาจลองนึกถึงเครื่องมือช่างบางอย่างที่มีหน้าที่เฉพาะเช่น เราเลือก เครื่องมือ ที่เรียกว่า ค้อน ในการตอบสนองหน้าที่บางอย่างก็คือ การตอกตะปู  หรือเราใช้เครื่องวัดอุหภูมิ เป็นเครื่องมือ เพื่อตอบสนองความต้องการในการที่จะรู้อุณหภูมิ 

แนวความคิดในการออกแบบหรือ Concept ก็มีลักษณะเช่นเดียวกันกับเครื่องมือเหล่านั้นคือ เอาไว้เพื่อตอบหน้าที่บางอย่าง 

Concept ในลักษณะที่เป็นเครื่องมือในการคิดนี้ มีมากมายหลายอย่าง มีเยอะเท่าที่จะคิดออก จะขอยกตัวอย่างแบบคร่าวๆ มาสักสองอัน เพื่อจะได้เห็นว่า ใช้ Concept ในฐานะที่เป็นเครื่องมือในการคิดที่ต่างกัน ทำให้ผลลัพท์ของสถาปัตยกรรมออกมาแตกต่างกันอย่างมาก 

ถ้าใช้ความหมายมาเป็นเครื่องมือในการคิดงานสถาปัตยกรรม สถาปัตยกรรมที่ออกมา นอกเหนือไปจากรองรับกิจกรรมที่จะเกิดขึ้นในอาคารแล้วยังมีมิติของความหมายทับอยู่ด้วย ตัวอย่างที่เห็นได้ทั่วไป เช่น ป้อมยามหมวกจราจร แต่จริงๆ แล้วการใช้ความหมายเป็นเครื่องมือออกแบบในงานสถาปัตยกรรมอาจมีมิติที่ลึกซึ้งกว่าความหมายแบบตรงไปตรงมาเช่นงาน Jewish Museum ของ Daniel Libeskind ก็เป็นการประกอบขึ้นของประวัติศาสตร์การฆ่าล้างเผ่าพันธ์ชาวยิว หรือ งาน Apple Store ที่เอาความหมายของศาสนสถาน ความมหัศจรรย์ มาใช้ในการออกแบบร้านค้าของตนเอง 

แต่ถ้าเราเปลี่ยน เครื่องมือ เป็นการออกแบบที่มุ่งเน้นไปที่ความรู้สึกของผู้คนที่เข้าไปในอาคาร งานสถาปัตยกรรมที่เราออกแบบก็จะเปลี่ยนไป เช่นงานของ Peter Zumthor ที่เน้นความเข้ารู้สึกของคนที่เข้าไปในสถาปัตยกรรมที่เขาออกแบบ งานออกแบบของเขาจึงมิได้มีมิติของความหมายแบบงานของ Libeskind แต่ใน Space ที่เขาออกแบบนั้นมี คุณภาพของที่ว่างที่ผู้คนรับรู้ได้อย่างเข้มข้น เช่นงาน Bruder Klaus Field Chapel ที่เมื่อผู้คนเข้าไปในงานสถาปัตยกรรมแล้ว รับรู้ได้ถึงกลิ่นเขม่าของไม้ที่ไหม้ที่เคลือบอยู่บนผนังของ Chapel และสีดำยังช่วยให้เกิดความมืด ผู้คนเข้าไปภายในรู้สึกถึงความสงบ 

เพราะฉะนั้นจะเห็นว่า การใช้เครื่องมือในการคิด หรือที่เราเรียกมันว่า Concept แตกต่างกัน ก็จะทำให้ผลลัพท์ทางสถาปัตยกรรมออกมาแตกต่างกันอย่างสิ้นเชิง การรู้ตัวก่อนการออกแบบว่าเราเลือกเครื่องมือแบบไหน เพื่อให้ผลลัพท์ออกมาอย่างที่เราต้องการเป็นสิ่งที่จะช่วยทำให้งานออกแบบของเรามีความชัดเจนแหลมคมมากยิ่งขึ้นเช่น ในโครงการที่เกี่ยวข้องกับนิทรรศการ การให้ข้อมูล หรือแม้แต่สินค้า การใช้ความหมายมาเป็นเครื่องมือที่ทำให้งานสถาปัตยกรรมออกมา ดูเหมือนจะมีความสอดคล้องกับกิจกรรมที่เกิดขึ้น ในขณะที่โครงการที่ต้องการความลึกซึ้งของการรับรู้เช่นพื้นที่แห่งการระลึกถึงผู้เสียชีวิต การใช้ความหมายมาเป็นเครื่องมือในการคิดอาจให้ผลลัพท์ที่ไม่ค่อยสอดคล้องกับลักษณะของกิจกรรมเท่าใดนัก เช่นงานของ Studio for Design & Architecture Ron Shenkin ที่สถาปัตยกรรมติดอยู่กับป้าช้า (ลองดูขยายความเรื่องนี้เพิ่มตรงนี้ครับ ความหมายกับสถาปัตยกรรมแห่งความตาย)